Raporti i ODIHR: KQZ me katër anëtarë pengon funksionimin sipas Kodit Zgjedhor

Raporti i parë i misionit vëzhgues të OSBE-ODIHR-it për zgjedhjet parlamentare të 23 qershorit ka prekur pikën e dobët të administrimit zgjedhor siç është maja e saj, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve. Në raportin e parë të ndërmjetëm të hartuar nga misioni që drejtohet nga amerikania Conny McCormack, theksohet në mënyrë të qartë e të prerë se funksionimi i Komisionit Qendror të Zgjedhjeve me katër anëtarë pengon aftësinë e tij për të administruar zgjedhjet në përputhje me ligjin. Në dokumentin e publikuar dje pasdite nga ODIHR theksohet se KQZ ka marrë disa vendime për të cilat kërkohej një shumicë prej 5 votash. Në raport përmenden raste të përdorimit të ngjarjeve qeveritare për qëllime elektorale apo të pushimeve nga puna të punonjësve të administratës publike për qëllime politike.

Analiza

Raporti ndërkombëtar ka analizuar të gjithë aspektet e procesit zgjedhor. Një vend të rëndësishëm në të, ka zënë analiza e punës së Komisionit Qendror të zgjedhjeve, institucioni përgjegjës për organizimin e procesit, i cili u vë në qendër të vëmendjes muajin e kaluar për shkak të përplasjeve për përbërjen e tij. Zëvendësimi nga ana e parlamentit i anëtarit të propozuar nga Lëvizja socialiste për integrim, çoi në dorëheqjen e tre anëtarëve të propozuar nga opozita, duke bërë që Komisioni të kryejë aktivitetin vetëm me 4 anëtarët “gjë e cila – thekson raporti - pengon aftësinë e saj për të administruar zgjedhjet në përputhje me ligjin”.

Vëzhguesit vërejnë se “janë disa vendime specifike për të cilat Kodi kërkon shprehimisht që të merren me një shumicë të kualifikuar prej 5 votash, përfshirë certifikimin e rezultatit dhe ndarjen e vendeve në parlament”, dhe se ndërkohë “KQZ ka miratuar me katër vota akte normative të cilat kërkojnë  një shumicë me 5 votash. Nga ana tjetër – shtojnë vëzhguesit - KQZ  ka shmangur marrjen e vendimeve të nevojshme për të amenduar aktet e vjetëruara” dhe se “aktualisht po vepron pa miratuar rregulloren e saj të funksionimit siç e parashikon ligji”

Sipas vëzhguesve “ndërsa përgatitjet zgjedhore vazhdojnë, janë vënë re vonesa, dhe mosrespektim i disa afateve ligjore. KQZ zhvillon mbledhje të shpeshta publike. Megjithatë disa herë, vendimmarrja e saj ka mungesë transparence. Disa nga vendimet e KQZ janë kritikuar për mungesë të një baze të qëndrueshme ligjore”, vlerësojnë vëzhguesit. Raporti sjell në vëmendje se “KQZ vendosi që të ndryshojë manualisht renditjen e partive në fletën e votimit pas hedhjes së shortit ndonëse ligji kërkon që ajo të bëhet në mënyrë rastësore”. Sipas vëzhguesve ndërkombëtarë “Mbledhjet e KQZ thirren shpesh pa një paralajmërim të duhur. Vendimet nuk publikohen menjëherë në faqe sic parashikon ligji. Kjo zvogëlon transparencën në vendimmarrjen e KQZ”, nënvizon raporti.

Vëzhguesit vlerësojnë se fushata elektorale po zhvillohet e qetë, megjithatë, sic shkruhet në raport “vëzhguesit kanë vërejtur përdorimin e ngjarjeve zyrtare qeveritare me qëllim elektoral. Inaugurime të rrugëve të reja apo projekteve infrastrukturore janë shoqëruar me sloganet elektorale dhe flamujt e partisë demokratike”. Po ashtu në raport pasqyrohen edhe shqetësime të ngritura nga opozita se “punonjës të administratës publike ftohen të marrin pjesë në mitingje ose të garantojnë mbështetje për partinë në qeveri. Ato kanë pohuar gjithashtu se mbështetësit e tyre, përfshirë persona që kanë marrë pjesë në komisionet zgjedhore në zgjedhjet e kaluara apo të afërmit e tyre janë pushuar nga puna për qëllime politike. Vëzhguesit u takuan me disa prej tyre të cilët konfirmuan këto pohime”, shkruhet në raport. Lidhur me debatin mbi vendimin e KQZ për detyrimin e mediave shqiptare që të përdorin materialet filmike të parapërgatitura nga partitë politike, raporti nuk jep vlerësime por mbetet në kuadrin e konstatimeve dhe shqetësimeve të ngritura publikisht mbi këtë cështje. Vëzhguesit shpjegojnë se “zgjedhjet parlamentare rregullohen nga një kuadër ligjor gjithëpërfshirës i cili ofron një bazë solide ligjore për zhvillimin e zgjedhjeve nëse zbatohet plotësisht nga aktorët politik” ndërsa theksojnë se “nevoja për një vullnet politik në zbatimin e plotë dhe respktimin e legjislacionit është një parakusht për të mundësuar një proces zgjedhor vërtetë demokratik dhe për të forcuar besimin e publikut”.

Apelimi

Në raportin e vëzhguesve të OSBE-ODIHR-it, theksohet se një nga çështjet më problematike që mund të dëmtojë procesin janë animimet. Sipas raportit, ankimimet kundër vendimeve të KZAZ-ve mund të apelohet në KQZ dhe animimet kundër KQZ-së në Kolegjin Zgjedhor, i cili duhet të vendosë brenda 10 ditëve. Në rastet që dështimit të KQZ-së për të arritur një vendim brenda afatit ligjor, Kolegji Zgjedhor nuk mund të shqyrtojë rastin në thelm dhe mund të kthehet në një çështje për një vendim tjetër të KQZ-së brenda 10 ditëve. Kodi Zgjedhor nuk jep një zgjidhje juridike për çështjen e ankimimeve. Çdo subjekt elektoral ka të drejtën që të ankimohet ndaj të gjitha vendimeve të trupave zgjedhorë. Ndërkaq, aktorët e tjerë zgjedhorë, si votuesit, grupet e qytetarëve, apo OJF-të nuk mund të kudnërshtojnë vendimet për të shprehur të drejtën e tyre elektorale. Diskutimet e Kolegjit Zgjedhor nuk mund të apelohen në Gjykatën e Lartë. Gjykata Kushtetuese ka mandatin që të intepretojë vendimet e gjykatave për të parë përputhshmërinë me garancitë kushtetuese të procesit, por nuk ka asnjë afat ligjor për të diskutuar çështjet gjatë periudhës zgjedhore. Aktualisht KQZ nuk ka marrë asnjë ankim kundër vendimeve të KZAZ-ve dhe misioni vëzhgues i OSBE-ODIHR nuk është informuar për asnjë ankimim të lidhura me Komisionet Zonale të Administrimit Zgjedhor. Ndërkaq partitë politike kanë shfaqur ankesat e tyre në lidhje me dhunimin e fudhatës, por ende nuk janë aktivizuar mekanizma ligjor të animimit për këto çështje.

Kolegji Zgjedhor ka gjykuar 11 ankimime kundër vendimeve të KQZ-së dhe ka dështuar të marre vendime. Një vendim mjaft i diskutueshëm i lidhur me Kolegjin Zgjehdor, për përcaktimin e numrit të Zonave Zgjedhore ka ndjekur dështimin e KQZ-së për të marrë vendimin. Meqë gjykata duhet të urdhëronte KQZ-në të merrte një vendim u gjykua që të vendosen 89 Zona të Administrimit Zgjedhor. Më 14 shkurt Partia Socialiste apeloi në Gjykatën Kushtetuese vendimin për ndarjen e mandateve, duke theksuar se Kuvendi nuk ka fuqi zgjedhore të ndante numrin e mandateve, pasi i takon KQZ-së. Më 7 mars Gjykata Kushtetuese, refuzoi të shprehej për këtë çështje.